Digital Nomads: Το τοπίο στην Κεντρική Ελλάδα και τη Θεσσαλία

Σημείο εκκίνησης για κάθε Digital Nomad πριν αποφασίσει τον επόμενο προορισμό του, είναι να αναζητήσει πληροφορίες online. Εκτός από την πληθώρα των website, αρκετά χρήσιμη πηγή πληροφοριών μπορούν να αποτελέσουν οι διάφορες ομάδες στο Facebook -συνήθως επικεντρωμένες σε μια συγκεκριμένη περιοχή- που απευθύνονται αποκλειστικά στους digital nomads. Μια από αυτές είναι και το Digital Nomads Thessaly & Central Greece του Απόστολου Λεούση και του Πάνου Καραχάλιου.

Apostolos Leousis, Community Marketer Networker

­Το Digital Nomads Observatory στα πλαίσια της προσπάθειας να δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα γύρω από τις ανάγκες και την καθημερινότητα των Digital Nomads ήρθε σε επαφή με τον Απόστολο Λεούση, ο οποίος εξειδικεύεται στο Community Marketing και Networking. Ασχολείται με τον κόσμο της επιχειρηματικότητας εδώ και δέκα χρόνια προσπαθώντας να φέρει σε επαφή ανθρώπους μεταξύ τους με στόχο της δημιουργία κοινοτήτων γύρω από ένα προϊόν ή μια υπηρεσία. Ασχολείται με το Business Networking, το Event Management, τρέχει το δικό του Talk Show και πριν 3 χρόνια δημιούργησε με τον φίλο και συνεργάτη του Πάνο Καραχάλιο το Digital Nomads Thessaly & Central Greece το οποίο απαριθμεί μέχρι στιγμής περίπου 2000 μέλη.

«Ίσως να έχει γίνει και λίγο μάδα το θέμα των Digital Nomads, όπως με τις startups.» ανέφερε στην αρχή της συζήτησης μας, αναγνωρίζοντας ότι καθοριστικής σημασίας στο να πάρει περισσότερη έκταση το ζήτημα ήταν και η ανάμιξη από πλευράς κυβέρνησης.

Είναι άλλωστε κοινώς αποδεκτό πως οποιαδήποτε πρωτοβουλία αποκτά άλλο κύρος με την εμπλοκή κυβερνητικών προσώπων. Το εάν αυτό αποδειχθεί θετικό θα το κρίνει η ιστορία μιας και η καινοτομία για να ανθήσει απαιτεί πολυφωνία. «Μη περιμένουμε να μας καλέσει ο Υπουργός, να καλέσει δηλαδή όλα τα group στην Ελλάδα και να κάνουμε μια ανεπίσημη συνάντηση που δε θα πούμε τίποτα ουσιώδες και θα είναι μόνο για το θεαθήναι. Το θέμα είναι εμείς σαν ιδιώτες να προσπαθήσουμε να συνεργαστούμε και να πάρουμε κάποιες πρωτοβουλίες. Δε γίνεται να περιμένουμε μόνο από το κράτος να κάνει πράγματα.» λέει ο Αποστόλης. Όπως αναφέρει, οι Έλληνες δε γνωρίζουν ποιοι είναι πραγματικά οι digital nomads καθώς έχουν επικεντρωθεί στα οικονομικά οφέλη που μπορούν να φέρουν στη χώρα, χωρίς όμως να έχει προηγηθεί η κατάλληλη χαρτογράφηση των αναγκών και του προφίλ εκείνων που επιλέγουν να εργαστούν εξ αποστάσεως. Ενώ το πρόβλημα οξύνεται όταν άνθρωποι που δε γνωρίζουν το αντικείμενο βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας και καλούνται να πάρουν αποφάσεις σχετικά με τους ψηφιακούς νομάδες.

Πως ξεκίνησε η ομάδα και για ποιο λόγο αποφάσισε ο ίδιος να ασχοληθεί με τη δημιουργία ενός online community αρκετά ξένο στην ελληνική πραγματικότητα:

«Το group αρχικά απευθυνόταν σε remote workers και developers συγκεκριμένα στην περιοχή του Βόλου, μιας και αυτή είναι η πόλη καταγωγής μου και του συνεργάτη μου, του Πάνου. Αρχικά οργανώσαμε κάποιες συναντήσεις με στόχο τη δημιουργία μιας εστίας ανθρώπων με κοινά ενδιαφέρονται και στόχους. Έπειτα ήρθε η πανδημία και όλη η προσπάθεια μπήκε εν μέρει στον πάγο.»

Η επιχειρηματικότητα απαιτεί ευελιξία κάτι που γνωρίζουν και οι δύο και γι’ αυτό αποφάσισαν να αναπροσδιορίσουν την ταυτότητα της ομάδας: «Αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε περισσότερο στους remote workers, μιας και η λέξη digital nomads δεν είχε ακουστεί ακόμα. Προστέθηκε αργότερα, οργανικά στην φιλοσοφία της ομάδας. Εστιάσαμε σε αυτούς περισσότερο γιατί πιστεύουμε ότι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια νέα κοινότητα στην περιοχή με διαφορετική φιλοσοφία, διαφορετικούς ανθρώπους και διαφορετικές δεξιότητες.» Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι η προσπάθεια τους ήταν εθελοντική και αποσκοπούσε στη δημιουργία νεών ευκαιριών. «Το δικό μου το κομμάτι» αναφέρει ο Αποστόλης «Είναι περισσότερο σχετικό με το marketing, τη διοίκηση και την επιχειρηματικότητα, ενώ ο Πάνος (Καραχάλιος) είναι γραφίστας και developer, οπότε προσπαθούσαμε κατά κάποιο τρόπο να συνδυάσουμε αυτούς τους δύο κόσμους».

Digital Nomads Communities: Ελληνική πραγματικότητα.

photos provided by DN Thessaly & Central Greece and Panos Karachalios

«Οι κοινότητες γενικά δεν είναι τόσο οργανωμένες στην Ελλάδα» λέει ο Αποστόλης «Η Κρήτη για παράδειγμα, είναι λίγο πιο οργανωμένη από την κοινότητα της Αθήνας όσον αφορά τους ψηφιακούς νομάδες. Υπάρχουν κάποια facebook ή what’s app groups που οργανώνουν συναντήσεις πού και πού παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει μια πανελλαδική οργάνωση. Ακόμα και από τους co-working spaces που θα περίμενε κάποιος να είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των ψηφιακών νομάδων, μιας και είναι οι χώροι εντός των οποίων αλληλοεπιδρούν, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται.»

Που αποδίδεται αυτή η έλλειψη οργάνωσης;

«Δεν υπάρχει συνεργασία. Το group μας έχει μια πολύ καλή σχέση με την κοινότητα της Κρήτης, αλλά για παράδειγμα στην Αθήνα δε γνωρίζω ποιος βρίσκεται πίσω από την κοινότητα ώστε να έρθω σε επαφή και να οργανώσουμε μια συνάντηση. Υπάρχουν κάποιοι επίσημοι φορείς, οι οποίοι όμως δεν συνεργάζονται με online communities σαν και το δικό μας, υπό την έννοια ότι δεν έχει γίνει κάποια κρούση ώστε να χτίσουμε μια γέφυρα επικοινωνίας. Το μοναδικό παράδειγμα συνάντησης όλων των ανθρώπων που ασχολούνται με τους ψηφιακούς νομάδες είναι το Digital Mobilities Conference που διοργανώθηκε για πρώτη φορά πέρσι. Εμείς σαν ομάδα έχουμε προτείνει να οργανώσουμε κάποια live στα οποία θα μπορούσαμε να απαντήσουμε ερωτήματα που μας στέλνουν κατά καιρούς. Να επικεντρωθούμε σε κάθε περιοχή ξεχωριστά ανά την επικράτεια ώστε να σφυγμομετρήσουμε τις υφιστάμενες συνθήκες και τις ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν, ώστε να βρισκόμαστε όλοι στο ίδιο επίπεδο και μήκος κύματος, και έπειτα ο καθένας να χαράξει την δική του στρατηγική ώστε να υπογραμμιστεί η ξεχωριστή ταυτότητα κάθε τόπου.»

Μια ελληνική παθογένεια που έρχεται να επιβεβαιώσει ο Αποστόλης με την προσωπική του εμπειρία και επηρεάζει και το ζήτημα των ψηφιακών νομάδων είναι ότι όταν αλλάζουν τα πρόσωπα στην εξουσία, αλλάζουν οι προτεραιότητες και οι συνεργασίες ακόμα κι αν αυτές είναι εύστοχες και με προοπτικές. «Είχα επαφή με κάποιους ανθρώπους από την Αμερική που συνέβαλαν και στην πρωτοβουλία για την Digital Nomads Visa οπότε είχε δημιουργηθεί μια γέφυρα επικοινωνίας με κυβερνητικά στελέχη και υπήρχε η διάθεση για επέκταση της συνεργασίας ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση στην χώρα από digital nomads της Αμερικής αλλά από τη στιγμή που σταμάτησε η σύνδεση με τον υπουργό, σταμάτησε και η συζήτηση.»

Digital Nomads Visa

Πολλά αναπάντητα ερωτήματα υπάρχουν και αναφορικά με την Digital Nomads Visa. Ενώ το νομοσχέδιο έχει ψηφιστεί, πολλές από τις πρεσβείες δεν γνώριζαν ποια διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί για την έκδοση της. Οι προσπάθειες του Αποστόλη και των συνεργατών του να εντοπίσουν άτομα που κατάφεραν να εκδώσουν τη digital nomads visa ώστε να μάθουν περισσότερες πληροφορίες για τη διαδικασία και τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν, έπεσαν στο κενό. Σε αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα γίνεται περίπλοκο διότι εμπλέκονται πολλά διαφορετικά μέρη: «Αυτό που είναι μείζονος σημασίας είναι ότι πολλοί άνθρωποι, εν δυνάμει digital nomads, μπορεί να θέλησαν να έρθουν στη χώρα μας αυτό το διάστημα και απέτυχαν επειδή δεν υπήρξε η κατάλληλη ενημέρωση και οργάνωση από πλευράς κράτους.»

Digital Nomads: Κεντρική Ελλάδα και Θεσσαλία

Τον ρωτάω ποιες είναι οι πιο συχνές ερωτήσεις που δέχεται ως διαχειριστής ενός group με περίπου 2000 μέλη: «Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε πληροφορίες γύρω από τη διαμονή. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι η Ελλάδα αξίζει μόνο το καλοκαίρι, οπότε αν δε βρουν διαμονή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες απογοητεύονται.» Θα πρέπει να εντυπωθεί στο ασυνείδητο του κόσμου ότι η Ελλάδα υπάρχει δώδεκα μήνες το χρόνο και μπορεί να προσφέρει μοναδικές εμπειρίες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. «Η Ελλάδα είναι πανέμορφη και το χειμώνα. Επίσης, σε μη τουριστικές περιόδους μπορεί κανείς να γευτεί την πραγματική γεύση της ελληνικής καθημερινότητας. Άλλωστε, ζέστη έχει και το Μάρτιο» προσθέτει και δε θα μπορούσε να έχει περισσότερο δίκιο.

Αναπόφευκτα υπάρχουν πολλές απορίες αναφορικά με το internet στο Βόλο και γενικότερα στην Κεντρική Ελλάδα. Σε τέτοιες ερωτήσεις ο Αποστόλης υιοθετεί μια ουδέτερη στάση «Προφανώς και η ποιότητα έχει βελτιωθεί με τα χρόνια, αλλά το που θα πάει κανείς παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Η πιο safe επιλογή είναι να πάει κάποιος σε έναν co-working χώρο όπου θα ξέρει ότι πάντα θα έχει καλό σήμα.» Αναφορικά με τις σχέσεις μεταξύ των ψηφιακών νομάδων αναφέρει: «Δυστυχώς το group ενώ είναι πολύ ενεργό, έχω παρατηρήσει ότι τα μέλη της κοινότητας δεν αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους τόσο. Δεν βοηθούν ο ένας τον άλλον και δεν υπάρχει μεγάλη προθυμία να κανονίσουν κάποια συνάντηση. Αντιθέτως οι ντόπιοι είναι πολύ πιο ανοιχτοί για επαφή. Οι άνθρωποι που διαθέτουν co-working spaces, ή που επιθυμούν να οργανώσουν κάποιο event στην πόλη είναι πολύ πρόθυμοι να γνωρίσουν αυτούς τους ανθρώπους και να τους κάνουν να νιώσουν άνετα. Ακόμα και αυτοί που δεν έχουν αντιληφθεί πλήρως την έννοια του να είσαι ψηφιακός νομάς έχουν δείξει ενδιαφέρον» Δυστυχώς όμως σύμφωνα με τον Αποστόλη αυτή τη στιγμή υπάρχει μονάχα η καλή πρόθεση: «Για να αντιληφθεί κανείς την πολυδιάστατη αξία που μπορούν να προσθέσουν οι ψηφιακοί νομάδες σε έναν τόπο, πρέπει να επενδύσει χρόνο και χρήμα. Στα πλαίσια του community που έχουμε χτίσει προσφέρουμε, βασισμένοι σε πραγματικές μαρτυρίες, την ευκαιρία να μιλήσουμε εκτενώς για το πώς κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να εξοπλίσει την επιχείρηση του με τρόπο ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες των ψηφιακών νομάδων. Δυστυχώς όμως δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι ναι μεν οι ψηφιακοί νομάδες υστερούν αριθμητικά σε σχέση με τους κανονικούς τουρίστες αλλά τα οφέλη που μπορούν να φέρουν σε μια κοινωνία πέρα από χρηματικά -στέγη, διατροφή, δραστηριότητες- είναι πολλαπλά». Άποψη που ευθυγραμμίζεται με την μέχρι τώρα έρευνα του Digital Nomads Observatory όπου περιγράφεται εκτενώς το πως οι digital nomads μπορεί να ωφελήσουν μια κοινότητα καθώς φέρουν στη βαλίτσα τους τόσο την τεχνογνωσία όσο και την εμπειρία από τις διάφορες εικόνες στις οποίες έχουν εκτεθεί με τα χρόνια.

Co–working spaces στην Κεντρική Ελλάδα

photos provided by DN Thessaly & Central Greece and Panos Karachalios

«Co-working χώροι υπάρχουν στην Λάρισα και στον Βόλο, όπως το Openofficevolos, αλλά εξυπηρετούν κυρίως Έλληνες που εγκατέλειψαν την Αθήνα. Υπάρχει ένα στοιχείο νομαδισμού στο προφίλ τους αλλά δεν είναι ότι μετά από έξι μήνες θα μετακινηθούν ξανά, συνεπώς ο όρος remote workers ανταποκρίνεται περισσότερο στην πραγματικότητα. Το Πήλιο αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς, αλλά δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τον αριθμό ή την ταυτότητα αυτών των ανθρώπων και αυτό οφείλεται στην απουσία ενός πυρήνα γύρω από τον οποίο μπορεί να χτιστεί μια κοινότητα.»

Τα προβλήματα

Οι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα δεν είναι μια από τις πρώτες επιλογές των Digital Nomads σύμφωνα με τον Αποστόλη ποικίλλουν:

Απουσία συνδετικού κρίκου: «Δεν υπάρχει ένα κέντρο αναφοράς όπου ο ψηφιακός νομάς μπορεί να απευθυνθεί ώστε να του απαντηθούν όλα τα ερωτήματα. Απαιτείται ένας φορέας που θα μοιάζει με  τουριστικό γραφείο που θα λειτουργεί σαν γέφυρα μεταξύ των Digital Nomads και του τόπου προορισμού. Μολονότι, στο παρελθόν δημιουργήθηκαν κάποιες σελίδες πληροφοριακού χαρακτήρα, δεν υπήρξε κάποια σύνδεση μεταξύ τους με αποτέλεσμα πολλές απόπειρες να μην καρποφορήσουν.» αναφέρει και συνεχίζει λέγοντας πως «Πέρσι είχαν έρθει αρκετοί Γερμανοί και είχαμε την ευκαιρία να τους γνωρίσουμε, καταφέραμε μάλιστα να φτιάξουμε μια μικρή κοινότητα, αλλά αυτό κατέστη εφικτό επειδή μπορέσαμε να έρθουμε σε επαφή μαζί τους μέσω του group και ήμασταν σε θέση να απαντήσουμε οποιαδήποτε απορία πριν την άφιξη τους στο Βόλο.»

Ελλιπής προώθηση: «Πολύς κόσμος δε γνωρίζει ότι για παράδειγμα αν μείνει στο Βόλο έχει πρόσβαση τόσο σε βουνό όσο και σε θάλασσά, ή ότι πολύ κοντά βρίσκονται τα Μετέωρα, ή ότι μπορεί το Πήλιο να είναι πιο γραφικό αλλά στο Βόλο μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση σε άλλες ανέσεις και είναι δεδομένο πως θα έχει πάντα ίντερνετ ή ότι έχει πρόσβαση σε μέσα μεταφοράς ώστε να επισκεφτεί και τις γύρω περιοχές.»

Απουσία οικονομικών κινήτρων: «Χρειάζεται η εμπλοκή ατόμων που θα ασχολούνται μόνο με αυτό, μόνο με τη δημιουργία δηλαδή του brand γύρω από τον Ψηφιακό Νομαδισμό τόσο εσωτερικά ώστε να εκπαιδευτούν οι αρμόδιοι φορείς, όσο και εξωτερικά ώστε η Ελλάδα να καταστεί πόλος έλξης για αυτήν την ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα. Δεν υπάρχουν όμως οικονομικά κίνητρα ώστε τοπικοί φορείς να επενδύσουν χρόνο σε ένα τέτοιο εγχείρημα.»

Επόμενα Βήματα          

Η δημιουργία μιας κοινής πλατφόρμας και ενημερωτικού υλικού: «Να στηθεί μια πλατφόρμα σε συνεργασία όλων. Είναι μεγάλο θέμα η λέξη συνεργασία σε αυτή τη χώρα και επειδή ξέρω ότι υπάρχουν άτομα σε αυτό το κομμάτι που τους ενδιαφέρει να συνεργαστούνε είναι κρίμα να μη γίνεται, όπως για παράδειγμα το συνέδριο που οργανώθηκε πέρσι από το Παρατηρητήριο. Να επαναληφθεί αλλά αυτή τη φορά δια ζώσης αν το επιτρέψουν οι συνθήκες. Πρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στη λύση των προβλημάτων, παρά στην περιγραφή τους. Για να βρούμε λύσεις πρέπει από μόνοι μας, να οργανωθούμε: να κάνουμε λόγου χάρη, μια σειρά από βίντεο  όπου θα προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας ψηφιακός νομάς στην Ελλάδα: Παραδείγματος χάρη, πως βρίσκω σπίτι το χειμώνα σε μια πόλη που είναι κυρίως φοιτητούπολη όπως ο Βόλος; Μπορούμε να καλέσουμε έναν ειδικό, έναν μεσίτη που έχει πλήρη εικόνα ώστε να μας δώσει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές. Επίσης, τι πρέπει να προσέξει ένας ψηφιακός νομάς; Ή πότε είναι η κατάλληλη περίοδος για εγκατάσταση; Γιατί να μη δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα που θα κάνει match making με ψηφιακούς νομάδες και με ανθρώπους που παραχωρούν το σπίτι τους ή τον καναπέ τους όπως ήταν παλιά το couchsurfing;» διερωτάται.

Η δημιουργία ενός Case Study: «Αυτό που προέχει για μένα είναι να δημιουργηθεί, όπως σε όλες τις χώρες ένα Case Study: Να επιλεχθεί ένας προορισμός βάσει αντικειμενικών κριτηρίων όπου σε συνεργασία με τους τοπικούς και κυβερνητικούς φορείς θα υπάρξει το κατάλληλο περιβάλλον με τις απαραίτητες υποδομές για να εξυπηρετήσει τους Digital Nomads. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αναπτυχθεί ο ψηφιακός νομαδισμός στην Ελλάδα, διότι αυτοί που θα έρθουν θα ξέρουν που και σε ποιους να απευθυνθούν. Αν δε γίνει αυτό, δεν έχουμε δηλαδή Case Study, με τις υπάρχουσες συνθήκες, δε πρόκειται να αλλάξει κάτι.»

Στοχευμένες συνεργασίες με ευρωπαϊκές χώρες: Αναφορικά με τις ευρωπαϊκές χώρες που θα έπρεπε να προσεγγίσει η Ελλάδα ώστε να δημιουργηθούν γέφυρες συνεργασίας ο Αποστόλης θεωρεί πως η Γερμανία θα έπρεπε να είναι από τις πρώτες επιλογές. «Ανταποκρίνονται στα εισοδηματικά κριτήρια ώστε να επωφελήσουν την δική μας οικονομία, σε σύγκριση με άλλες χώρες. Επίσης οι συνθήκες στη Γερμανία σε συνάρτηση με το κλίμα κάνουν την Ελλάδα να μοιάζει με επίγειο παράδεισο. Φέτος είχαν από τους χειρότερους χειμώνες με βροχές και κρύο»

Τέλος, η Εσθονία είναι ένα καλό παράδειγμα προς μίμηση που θα μπορούσε να μελετήσει η Ελλάδα ώστε να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για να υποδεχτεί ψηφιακούς νομάδες: «Έχει κάνει πολλά βήματα για να προσελκύσει ψηφιακούς νομάδες με μια νομοθεσία που επιτρέπει εύκολα σε κάθε ευρωπαίο να γίνει ψηφιακός πολίτης της χώρας» προσθέτοντας πως ακόμα και στο Μπάνσκο της Βουλγαρίας υπάρχει έντονο ενδιαφέρον γύρω από το θέμα. «Έχουν μια πολύ ωραία κοινότητα στο Μπάνσκο όπου οργανώνουν event και διάφορα festival. Ψάξ’ το!» με παροτρύνει ολοκληρώνοντας τη συζήτηση μας και καθώς τον ευχαριστώ για τον χρόνο που μου διέθεσε μου απαντά: «Εγώ σε ευχαριστώ και να ξέρεις είναι τεράστια χαρά μου όταν κάποιος μου λέει ότι χάρη σε σένα γνώρισα τον Χ και κάναμε αυτό ή ότι χάρη σε εσένα γνώρισα τον Ψ και γίναμε φίλοι. Η αλλαγή έρχεται από τη συνεργασία».

Γράφτηκε από Κατερίνα Σαχίνογλου